Şubat ayının gelmesi ile birlikte ilk cemre düşmesi de bugün yaşandı. Bazı kişiler ise ‘’cemre düşmesi nedir’’ sorusunun cevabını merak ediyor. 7 gün aralıklar ile gerçekleşen cemre düşmesi önce havaya, sonra suya ve son olaraktan toprağa düşer. Peki, cemre nedir? Nereye düşer?

Cemrenin düşmesiyle havanın soğuğu kırılır ve tabiat uyanmaya başlar. Havaların ısınmasına sebep olan cemre, ilk olarak havaya düşer. Son olarak ise toprağa düşen cemre baharın müjdecisidir. Havaların ısındığı, güneşin yüzünü gösterdiği bu günlerde vatandaşlar cemrenin ne zaman düşeceğini merak ediyor. Cemrenin düşmesiyle havanın soğuğu kırılır ve tabiat uyanmaya başlar. Hava sıcaklıklarının habercisi olarak bilinen ve 7 gün aralıklar ile havaya, suya ve toprağa düşen cemre düşmesi, bugünün en çok araştırılan konuları arasına girdi. ''Cemre düşmesi nedir'' sorusunun cevabı merak edilirken ilk cemrenin de bugün düşmesi bekleniyor. Havaya düşerek havayı, suya düşerek suyu son olarak toprağa düşerek toprağı ısıttığına inanılan ilk cemre havaya suya ve toprağa ne zaman düşecek? İşte ayrıntılar…

CEMRE NE ZAMAN DÜŞECEK?

Baharın müjdecisi cemre havaların ısınmasına neden olur. Sırasıyla havaya, suya ve toprağa düşen cemre üç tanedir. İlk cemre havaya düşer ve sıcaklık artmaya başlar. İkinci cemre suya düşer ve sular, göller, denizlerin ısınmasını sağlar üçüncü ve son cemre toprağa düşer. Cemrenin toprağa düşmesiyle toprak ısınır ve baharın belirtisi olan güzellikler orataya çıkar. Doğa yeşillenir çiçek açar. İlk cemre 19-20 Şubat'ta havaya, ikinci cemre 26-27 Şubat'ta suya ve üçüncü cemre 5-6 Mart'ta toprağa düşer. Cemreler birer hafta arayla düşerek ilk baharın gelmesine neden olur.

Birinci Cemre Havaya (19-20 Şubat),

İkinci Cemre Suya (26-27 Şubat)

Üçüncü cemre (5-6 Mart) toprağa düşer

CEMRE NEDİR?

Cemre, İlkbahar başlangıcında yedişer gün arayla; önce havada sonra su ve toprakta oluştuğu sanılan sıcaklık artışı. Arapça olan sözcük kor durumunda ateş anlamına gelir. Mina Vadisi'nde Arafat'tan gelen hacıların attıkları taşlarla oluşan yığınlara da "cemre" adı verilir.

Türk ve Altay halk kültüründe ve mitolojisinde İmre (İmere veya Emire) adı verilen cinin neden olduğuna inanılır. İlkbaharda görünüp titrek ışıklar saçarak göğe yükselir. Sonra buzların üzerine düşerek onları eritir. Oradan da yere girer. Bundan sonra ısınmış topraktan buhar yükselir. Emire baharın gelişini temsil eder. Bulgarlarda Zemire olarak yer alır. Anadolu Türkçesindeki Arapçadan gelme Cemre sözcüğünün aslında bu adın benzetme yoluyla değişmiş hali olduğu söylenebilir. İlk cemre 20 Şubatta havaya ve yedişer gün arayla da suya ve toprağa düşer. Zemre ise Kumuk Türkçesinde nem, buhar gibi anlamlara gelir. Tasavvuftaki kor ve ateş kavramlarının mecazi anlamları vardır. Temizlenmeyi ve yeniden doğuşu temsil eden ateş aşk kavramının yakıcılığıyla da yakından ilgilidir.

Azerbaycan Türklerinin yaratılışla ilgili eski inançlarından kaynaklanan ve Nevruz Bayramından önce, yılın son Çarşamba gününde yapılan "boz ayın dört çarşambası", uygulamasını ifade eden "Cemle" sözcüğü de "Cemre" ile aynı kelimedir. Buradaki "Cemle" de köken olarak "İmir, İmere, Emire" sözcükleriyle bağlantılıdır. Celal Beydili'ne göre; bazı sözlüklerde gösterildiği gibi, Arap dilinden geldiğini söylemek doğru değildir.

BAHARI MÜJDELEYEN CEMRE

Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Şubat ayında cemreler, birbirinin ardına havaya, suya ve toprağa düşer. Hava ısınmaya başlar. Kışın sonunu haber verir. Baharı müjdeler. Peki, cemre nedir? Nereye düşer? Kış, insanlarla uzun soluklu arkadaşlığı sever. Türkiye’de bazı yerlerde 8 ay kış hüküm sürer. İlk kar yağdığında herkes sevinir. Bu sevinç ve heyecan, zamanla yerini kaygı ve bıkkınlığa bırakır. Bu sıkıntılı hâl, ilk cemrenin düştüğü haberi ile kaybolur. Yerini neşe ve ümid alır. Bahar müjdesi!

Kasım-Hızır

Yaşlıların şaşmaz bir hava raporu vardır. Julyen (Rumi) takviminin çeşitli günlerine göre, havanın nasıl olacağını önceden tahmin ederler. Öyle ki zaman zaman meteorolojiyi bile mahcub ederler. Bunlar asırların tecrübesi ile ortaya çıkan tesbitlerdir. Kışın son günlerinde havaya, suya ve en son olarak da toprağa cemre düşerek, onları ısıttığına inanırlar. Yılı mevsime göre Kasım Günleri ve Hızır Günleri diye iki kısma ayırırlar. Kasım Günleri, 179; Hızır Günleri ise 186 gün sürer. Kasım Günleri’nin 105. günü baharın habercisi olan cemreler düşmeye başlar. Kasım’ın 112 ve 119. günlerinde ikinci ve üçüncü cemreler düşer.

Cemre, bir enerjidir. Şubat’ın 20. günü havaya; Şubat’ın 27. günü suya ve [artık yıllarda] Mart’ın 5. günü de toprağa düşer. Birinci Cemre, İkinci Cemre ve Üçüncü Cemre diye bilinir. Takvimlere de böyle yazar. Cemreler düşünce, kışın meşakkatinden bıkmış olan insanların yüzü güler. Hepsini baharın geleceğine dair bir ümit kaplar. Lale Devri şairi Nedim der ki:

Cemreler her sene ta birbirinin ardınca

Nevbahar erdiği müjdeyle gülistana gelir

[Cemreler, her sene peş peşe ilkbaharın geldiğini müjdelemek için gül bahçesine gelir]

Üç ateş

Çok eskiden göçebeler, kış gelince hayvanlarıyla beraber barınmak üzere iç içe üç kıl çadır kurardı. Her birine de bir ateş yakardı. En içteki çadırı büyükbaş hayvanlarına; ikinci çadırı küçükbaş hayvanlarına; en dıştaki çadırı ise kendilerine tahsis ederlerdi. Şubat ayının 20. günü birinci çadırın ateşini söndürüp, büyükbaş hayvanları dışarı, sahraya çıkarırlardı. Şubat’ın 27. günü ikinci çadırın ateşini söndürüp, küçükbaş hayvanları sahraya çıkarırlardı.

Mart’ın 5. günü de en son ateşi söndürüp, kendileri de dışarı çıkarlardı.

Bunlar, Arabistan göçebeleridir. Zira Arabistan’ın kuzeyinde, Mart 5’inde dışarı çıkmak pek mümkün değildir. Nitekim cemre ve bununla alakalı kullanılan tabirler hep Arapçadır. Cemre, Arapça ‘ateş koru’ demektir. Mekke’ye giden hacıların Mina’da taşladığı ve şeytan adını da verdiği üç dikili taşın her birine de cemre denir. Malum, şeytan ateşten yaratılmıştır. Araplar, 1000 kişilik süvari birliğine de ortalığı yakıp yıktıkları için olsa gerek, cemre adını verirler. Vücudda ateşe yol açtığı için iltihaplı çıbanlara da cemre denir.

Çin zenginlerinin, kışın soğuğun şiddetli zamanlarında evlerinde üç ocak yaktığı; soğuk kırıldıkça, ocakları birer birer söndürdüğü de rivayet edilir. Eski Türkler, kışın son günlerinde havanın ısınmasına ‘imre’ adında bir cinnin sebep olduğuna inanırlar. Bu cin, ilkbaharda görünür; sonra titrek ışıklar saçarak göğe yükselir. Sonra buzların üzerine inerek onları eritir. Sonra toprak ısınarak havaya buhar çıkmaya başlar. Artık baharın gelişinin önü açılmış demektir.

Kızıl yıldız

Astronomlara göre cemre, üç adet yıldızdır. Bunlara kırmızıya yakın görüntüleri sebebiyle cemre denir. İlki, 20 Şubat’ta güneşin doğumundan öğleye kadar batmaya meyleder ve havada ısınma emarelerine rastlanır. İkincisi, 27 Şubat sabahı batmaya başlayınca, suda hararet eseri görülür. Üçüncüsü, 5 Mart’ta burç vakti ortaya çıkarak toprakta ısınma zuhur eder. Bunlara cemretü’l-hevâ, cemretü’l-mâ ve cemretü’t-türâb adı verilir. Yani sırasıyla havaya, suya ve toprağa cemre düştüğü söylenir.

Cemrelerin düşüşü hakkında açık bir fennî kayıt yoktur. Mamafih Şubat, bahara en yakın kış günlerini ihtiva eder. Güneşin devri değişir ve geceyle gündüzün uzunluğu birbirine yaklaşır. Güneş şualarının, yeryüzüne gelişi ve yansımasında yavaş yavaş bir düzgünlük hissedilir. Bazıları niye hemen hava değişmedi diye sabırsızlanır.

Gerçekten İstanbul’da 60 yıllık bir devre için yapılan meteorolojik tedkiklerde, cemrelerin düşüşü ile sıcaklıkların yükselmeye başladığı tesbit edilmiştir. Üstelik cemrelerin arasındaki günlerde de, sıcaklıkta az bir düşme müşahede edilmiştir. Her üç cemre nazara alınınca, bu tarihlerde % 42; iki cemre nazara alındığında ise %74 ihtimalle ısınma gerçekleşmektedir.

Cemreviyye

Osmanlı şairleri, bayramlar, mevsimler, mübarek günler ve millî hâdiseler hakkında manzumeler yazardı. Cemre düştüğü zaman, buna dair cemreviyye adıyla şiirler yazarak devlet büyüklerine arzederdi. Her zaman sanatçıyı himaye etmeyi âdet hâline getirmiş olan devlet büyükleri de şairleri ‘caize’ denilen para ve hediyelerle mükâfatlandırırdı. Bu şiirlerde cemre ile aşk, âşık veya şiirin arzedildiği kişi arasında irtibat kurulurdu. Bunlardan 1650-1712 arasında yaşamış olan Bosnalı şair Sâbit’in, Şeyhülislâm Ali Efendi’ye takdim eylediği cemreviyye pek meşhurdur. Bu şiirden iki beyit aşağıdadır:

Cemre ile hâbgâhına ateş bırakdı gül,

Bülbül döne döne ocağında kebâb olur.

[Gül, cemreyle yatak odasına ateş düşürdü/Bülbül evinde yanar, kebap olur]

Âlem ısındı cemreyle zira merâhimi,
Eltâf-ı kutb-i âlem gibi bîhisâb olur.
[Herkesin kanı cemreyle ısındı/Zira onun iyilikleri, zamanın evliyası gibi hesapsız olur]