Sadece birkaç on yıl içinde, cep telefonları seçkinler için ayrılmış bir lüks olmaktan çıkıp milyarlarca kullanıcı için vazgeçilmez bir araç haline geldi. 1940'ların ilk araç içi telefonlarından günümüzün en iyi akıllı telefonlarına kadar cep telefonlarının geçirdiği evrim dikkate değerdir. Bu amaçla, cep telefonlarının tarihine bir göz atalım. İlk kablosuz ağdan mobil uygulamaların yaygınlaşmasına kadar her şeyi onar yıllık dönemler halinde inceleyeceğiz.

İlk taşınabilir telefonlar: 1970'ler öncesi cep telefonu tarihi

Modern cep telefonu varlığını, yaklaşık bir asır önce kablosuz iletişimi benimseyen iki endüstri olan otomobil ve trenlere borçludur. 1920'lerde Alman şirketi Zugtelephonie AG, tren operatörlerine kablosuz telefon ekipmanı geliştirdi ve sattı. Birkaç yıl sonra, bu hizmet Hamburg ve Berlin arasındaki güzergahta birinci sınıf yolculara sunuldu.

Ardından, İkinci Dünya Savaşı sırasında, Müttefik güçler 130.000'den fazla SCR-536 Handie-Talkie (yukarıdaki resim) kullandı. Bu hantal alet aslında tamamen elde taşınabilen iki yönlü bir radyo alıcı-vericisiydi. Bu kadar erken bir teknolojiden bekleneceği gibi, kısa pil ömrü ve araziye bağlı olarak sadece bir mil gibi oldukça cansız bir menzil dahil olmak üzere birçok dezavantajı vardı. Yine de kullanılabilir olmaktan çok daha fazlasıydı ve arkasındaki şirket sonunda bugün bildiğimiz Motorola'ya dönüşecekti.

Modern cep telefonunun kökleri İkinci Dünya Savaşı'na dayanmaktadır

Savaş sona erdikten sonra Amerikan Bell Labs şirketi, kullanıcıların her yerden arama yapabilmesini sağlayacak bir araç içi sistem üzerinde çalışmaya başladı. Bu, 1946'da Mobil Telefon Hizmeti'nin (MTS) ya da ilk kablosuz telefon sisteminin başlatılmasına yol açtı.

Bell Labs'ın araç telefonu ekipmanı ilk neslinde 80 kilo ağırlığındaydı. Ve bu ağırlığa rağmen sadece ABD'nin büyük şehirlerinde ve belirli otoyollarda kullanılabiliyordu. Bu sınırlamalara rağmen, hizmet hızla popülerlik kazandı. Aslında o kadar popüler oldu ki, her baz istasyonunda bulunan sınırlı sayıda radyo kanalı nedeniyle hizmet hızla maksimum kapasitesine ulaştı. Kullanıcılar bir kanalın kullanılabilir hale gelmesi için sırada beklemek zorundaydı.

Araç telefonları 1950'lerde ve 1960'larda işletmeler ve varlıklı bireyler arasında giderek daha popüler hale geldi. Ancak yüksek maliyeti, çoğu insan için ulaşılamaz olduğu anlamına geliyordu.

1970'ler ve 1980'ler: İlk cep telefonu

Motorola, onlarca yıl süren araştırma ve geliştirme çalışmalarının ardından 1973 yılında dünyanın ilk cep telefonunun prototipini tanıttı. Bu icadın geliştirilmesine öncülük eden Motorola mühendisi Martin Cooper, gazetecileri ilk kablosuz telefon görüşmesine tanıklık etmeye davet etti. Ardından da doğrudan rakibi olan Bell Labs'dan Joel S. Engel'i New York sokaklarından aramaya başladı.

Motorola'nın ilk cep telefonunu geliştirmesi on yıl ve 100 milyon dolar sürdü.

Ancak Motorola henüz cep telefonlarını müşterilerinin cebine koymaya hazır değildi. Nihai versiyonu ortaya çıkarmak için tam on yıl ve 100 milyon doların üzerinde geliştirme maliyeti gerekecekti. 1983 yılında Motorola nihayet DynaTAC 8000X ile piyasaya çıktı. Telefon neredeyse bir ayak uzunluğundaydı ve yaklaşık 2,5 pound (bir kilogramdan fazla) ağırlığındaydı. Yine de herkes bir tane satın alabiliyordu ve bu o zamanlar için yeterince devrimciydi. Ve 4.000 dolarlık göz kamaştırıcı fiyatına rağmen Motorola'nın talebi karşılayacak kadar üretim yapamadığı bildirildi.

DynaTAC 8000X yepyeni bir hücresel ağ, özellikle de Bell Labs'ın Gelişmiş Mobil Telefon Sistemi'ni (AMPS) kullanıyordu. Bugünlerde AMPS'den birinci nesil hücresel ağ (1G) ya da 2G'nin öncüsü olarak bahsediyoruz. Tamamen analog bir ağ olan AMPS, sinyal gürültüsüne ve parazitlere karşı hassastı. Metin mesajlaşmasını ya da SMS'i de desteklemiyordu. DynaTAC 8000X 30 kişiyi saklayabiliyordu ancak bunun dışında çok az özellik sunuyordu.

Başka şirketlerin de Motorola'nın izinden gitmesi uzun sürmedi. Örneğin Nokia, 1987 yılında Mobira Cityman 900 ile cep telefonu pazarına girdi. Telefon 1,6 lbs (760g) ağırlığı ile DynaTAC'a göre önemli bir yükseltmeyi temsil ediyordu. Bir yıl sonra, Samsung 1988 yılında SH-100 ile ilk cep telefonunu piyasaya sürdü.

2G ve GSM'in doğuşu

1990'lar, özellikle daha küçük ve daha taşınabilir cihazların piyasaya sürülmesiyle cep telefonu endüstrisinde hızlı bir değişim dönemine işaret etti. Ancak bu on yılın tartışmasız en önemli gelişmesi, ilk tamamen dijital hücresel standart olan Mobil İletişim için Küresel Sistem (GSM) oldu. 1991 yılında, mevcut analog ağ hızla maksimum kapasiteye yaklaşırken GSM'in verimliliği gerekli bir ilerleme olarak algılanıyordu. Bugünlerde GSM ve CDMA'dan ikinci nesil hücresel ağlar ya da kısaca 2G olarak bahsediyoruz.

GSM sadece çağrı kalitesini iyileştirmekle kalmadı, aynı zamanda kısa mesajlaşmanın da önünü açtı ve sonunda interneti cep telefonlarına getirecekti. Ayrıca varsayılan olarak şifreleme kullanıyordu, yani sonunda dinlenilme korkusu olmadan bir konuşma yapabiliyordunuz. Son olarak, dünya çapında GSM'in benimsenmesi, kullanıcıların taşıyıcılar arasında geçiş yapmak için SIM kartlarını kolayca değiştirebilecekleri anlamına geliyordu.

1990'lı yıllar: SMS ve dünyanın ilk akıllı telefonu

SMS GSM standardına dahil edilmiş olsa da, Nokia'nın dünyanın ilk kısa mesaj yazabilen telefonunu piyasaya sürmesi için birkaç yıl daha geçmesi gerekecekti. 1994 yılında piyasaya sürülen Nokia 2010, metin girişi için harf eşlemelerine sahip sayısal bir tuş takımına sahipti. Bu, tam QWERTY klavyeler ve dokunmatik ekranlar gelene kadar cep telefonu tuş takımları için standart düzen haline geldi.

Finlandiyalı Nokia'nın adını duyurmasıyla birlikte IBM ve Ericsson gibi diğer elektronik devleri de suları test etmeye başladı. 1994 yılında IBM, dokunmatik ekranlı bir PDA olarak da işlev gören ilk telefon olan Simon'u satmak için kablosuz iletişim operatörü BellSouth (şimdi AT&T ile birleşti) ile ortaklık kurdu. Simon, adres defteri, takvim ve not defteri de dahil olmak üzere zamanına göre geniş bir özellik setine sahipti. Ayrıca e-posta ve faks mesajları gönderip alabiliyordu.

Takip eden birkaç yıl içinde telefon üreticileri çeşitli form faktörlerini denemeye başladı. Örneğin Nokia 8110, belirgin eğriliği ve kayar form faktörü nedeniyle "muz telefon" lakabını kazandı. Hatta 1999 yılında gişe rekorları kıran The Matrix filminde bile yer aldı.

Motorola ise 1996 yılında ilk kapaklı telefonunu piyasaya sürdü. StarTAC'ın üst yarısı ekranı ve tuş takımını korumak için aşağı katlanıyordu. Bununla birlikte, Motorola'nın cihaz için en büyük satış noktası etkileyici 3 oz (88g) ağırlığıydı.

Yirminci yüzyılın sonlarına doğru, BlackBerry 850 ile cep telefonlarının gelecekteki potansiyeline de bir göz attık. Cihaz 32-bit Intel işlemciye, tam yatay klavyeye ve hatta şifreli e-posta yazılımına sahipti - hepsi sadece 400 dolara. BlackBerry'nin arkasındaki şirket Research in Motion, önümüzdeki on yıl boyunca kurumsal cep telefonu pazarına hakim olmaya devam edecekti.

2000'lerin başı: Cep telefonu tarihinde bir dönüm noktası

2000'li yıllar Japonya'daki DoCoMo gibi taşıyıcıların 3G hücresel hizmeti test etmesiyle başlasa da, sistem bir süre daha yaygınlaşmayacaktı. Bu arada cep telefonu üreticileri kendilerini yenilik yapmak ve rakiplerinden daha iyi performans göstermek için yoğun bir yarışın içinde buldu.

On yıl, tam renkli LCD ekranların ve ses çalma gibi multimedya özelliklerinin yükselişine tanık oldu. Telefonlar ayrıca GSM tabanlı Genel Paket Radyo Hizmeti (GPRS) aracılığıyla internete daha yüksek hızlarda erişebiliyordu. Sony ve Ericsson, 2001 gibi erken bir tarihte Bluetooth bağlantısı içeren ilk telefonu üretti.

Sharp J-SH04 ise kameraya sahip ilk cep telefonu oldu. 2000 yılında piyasaya sürülen telefon sadece Japonya'da satıldı. İki yıl sonra Sanyo ve Sprint, ABD'deki ilk kameralı telefonu piyasaya sürmek için bir araya geldi. SCP-5300, 0.3 megapiksel kameranın yanı sıra renkli bir ekrana ve kapaklı bir form faktörüne sahipti. Fiyatı 400 dolardı, makul bir fiyattı ve neredeyse evrensel olarak övgüyle karşılandı.

2000'lerin başında ana akım cep telefonlarına kameralar ve modaya uygun tasarımlar geldi.

Sonraki birkaç yıl, cihaz üreticilerinin form faktörlerini bir kez daha denediklerini gördü. Nokia meşhur GameBoy benzeri N-Gage'i tanıttı ve BlackBerry Quark serisi ile QWERTY klavyeleri ana akıma getirdi.

Ve cep telefonu tarihinde ilk kez, tasarımlar faydacı araçlardan ziyade moda aksesuarlarına benzemeye başladı. Motorola Razr V3, magnezyum-alüminyum yapısı ve inanılmaz derecede şık profiliyle belki de bu trendin mükemmel bir örneğiydi. Tüm zamanların en çok satan kapaklı telefonu olmaya devam etti. Birçok tahmine göre Motorola, 2004 ve 2008 yılları arasındaki dört yıl içinde 100 milyondan fazla Razr V3 sattı.

2000'li yılların başları Symbian, Palm OS ve Windows Mobile işletim sistemleri arasında bir pazar payı paylaşımına tanık oldu. Bu platformlar hızla PDF işleme, video konferans, kopyala-yapıştır ve hatta üçüncü taraf uygulamaları desteği gibi temel özellikler kazanarak tam teşekküllü akıllı telefonların önünü açtı.

2000'lerin sonu: İlk iPhone ve Android 1.0

Cep telefonu pazarındaki rekabet 2000'li yılların ikinci yarısında kızışmaya başladı. Yaklaşan resesyona rağmen tüketici talebi dünya çapında yüksek kalmaya devam etti.

2007 yılında Apple, iPhone ile cep telefonu pazarına girdi. Şirketin duyurusunda bu ürün "devrim niteliğinde bir cep telefonu, dokunmatik kontrollere sahip geniş ekranlı bir iPod ve çığır açan bir İnternet iletişim cihazı" olarak tanımlandı. Gerçekten de, dokunmatik arayüzü tamamen benimseyen ve tek bir cihazda üç kullanım durumunu yerine getiren ilk telefon oldu.

O dönemde dokunmatik ekranlı telefonlar zaten mevcut olsa da, iPhone bir ekran kalemine ihtiyaç duymuyordu ve bunun yerine son teknoloji kapasitif donanım kullanıyordu. Apple'ın çoklu dokunma gibi akıllı yazılım yenilikleri ek bir bonus oldu. iPhone'un büyük ekranı aynı zamanda ilk kez nispeten kompakt bir cihazda internette gezinmeyi de mümkün kıldı. Aynı şekilde, YouTube ve Google Maps için özel uygulamalar içeren tarihteki ilk cep telefonu oldu.

iPhone, cep telefonu endüstrisinde bir gecede devrim yarattı.

Apple, 2008 yılında App Store'u tanıtarak üçüncü taraf uygulamalar aracılığıyla yeni işlevlerin kilidini açtı. Bu son derece başarılı bir hamle oldu. O dönemde dijital mağazadaki en popüler uygulamalardan biri olan Facebook, yıl bitmeden bir milyondan fazla indirildi.

iPhone'un başarısı modern akıllı telefon kavramını tek başına popüler hale getirdi. Aslında, Google'ın o sırada kapalı kapılar ardında geliştirmekte olduğu mobil işletim sistemi Android ile ilgili stratejisini yeniden gözden geçirmesine neden oldu. Android 2008'de HTC G1'de piyasaya çıktığında, Google büyük bir dokunmatik ekran, tam özellikli bir web tarayıcısı ve Android Market uygulama mağazası içermesini sağladı. Gerisi tarih oldu.

2010'ların başı: iPhone ve Android yönetimi ele geçirdi

2010'ların başı cep telefonu sektöründe bir konsolidasyon dönemine işaret ediyordu. Tüketiciler iPhone ile eşleşen zengin özelliklere sahip bir yazılım deneyimi talep etti ancak her oyuncu bunu sağlayamadı. Symbian, BlackBerry OS ve Windows Mobile büyük revizyonlar geçirdi. Ancak, Apple'ın iOS ve Google'ın Android'inin zengin uygulama ekosistemlerine ayak uyduramadılar.

Tasarım trendlerine gelince, cep telefonlarındaki fiziksel düğmeler 2010 gibi erken bir tarihte bile açıkça tarihe karışmıştı. Örneğin Samsung Galaxy S, ön tarafta kapasitif dokunmatik düğmelere geçerek sadece tek bir fiziksel ana ekran düğmesi bıraktı. Sadece birkaç yıl sonra, telefonlar ön yüzlerinde hiçbir düğme olmadan uçtan uca ekranlara sahip olacaktı.

Hücresel veri hızları, 4G LTE'nin yaygın olarak benimsenmesi sayesinde bu on yılda önemli ölçüde gelişti. 4G bağlantı özelliğine sahip ilk Android telefon 2010 yılında HTC Evo idi. Apple daha sonra 2012'de iPhone 5'e LTE'yi getirecekti.

2010'lu yılların başları, belirli birkaç donanım ve yazılım seçeneği etrafında bir konsolidasyon dönemine işaret ediyordu.

Bu dönemde sektör, kamera kalitesini artırmaya yönelik büyük bir atılıma tanık oldu. Nokia 808 PureView, 41 megapiksellik büyük kamera sensörüyle rakiplerini geride bıraktı. Benzer şekilde, Lumia 920 optik görüntü sabitleme (OIS) özelliğine sahip ilk telefon oldu. Ve 2018'de Huawei dünyanın ilk üçlü kameralı telefonu olan P20 Pro'yu tanıttı.

2010'lar ayrıca Yakın Alan İletişimi (NFC), eSIM desteği ve suya dayanıklılık (veya IP derecelendirmeleri) gibi daha az bilinen bazı donanım ilklerini de tanıttı. Samsung, Galaxy S serisi akıllı telefonlarına kalp atış hızı ve kandaki oksijen doygunluğu sensörlerini bile getirdi. Qi kablosuz şarj 2012'den sonra da ivme kazandı ve Nokia, Lumia 920'de bunu benimseyen ilk şirket oldu.

2010'ların sonu ve 2020'lerin başı: Akıllı telefonların geleceği

2010'ların sonu nihayet cep telefonu pazarını düşük çözünürlüklü kamera sensörlerinin ötesine taşıdı. Google ve Huawei gibi telefon üreticileri de büyük kamera sensörlerini son teknoloji yazılımlarla birleştirmeye başladı. Sonuç ne oldu? Akıllı telefon kameraları, daha yetenekli donanıma sahip olmalarına rağmen özel bas-çek kameralara rakip görüntüler elde etti. Diğer telefon üreticilerinin de bunu yakalaması uzun sürmedi. Bugün, piyasadaki neredeyse her bir akıllı telefon, farklı derecelerde de olsa hesaplamalı fotoğrafçılığa dayanıyor.

Bu dönem aynı zamanda katlanabilir form faktörünün yükselişine de işaret ediyor. Teknik olarak Royole FlexPai ilk katlanabilir telefon olma rekorunu elinde tutuyor. Ancak, Motorola Razr ve Samsung Galaxy Z Fold 2019'da piyasaya sürülene kadar pazar gerçekten ciddi bir şekilde yükselişe geçmedi.

Yeni katlanabilir form faktörü ve kamera iyileştirmelerini bir kenara bırakırsak, 2020'lerde cep telefonu ilerlemesi yavaşlamış gibi görünebilir. Ancak, telefon üreticilerinin ekran altı kameralar, manyetik aksesuarlar ve makine öğrenimi tabanlı yazılım özelliklerini denemelerini dört gözle beklemek gerekiyor. Bu da yetmezmiş gibi, en yeni iPhone uzaydaki uydularla doğrudan iletişim kurabiliyor ve cep telefonu bağlantısında yeni bir sayfa açıyor.