Çin, yeni kitabımda ayrıntılı olarak analiz edildiği gibi, en önemlisi yeni bir küresel petrol piyasası düzeni de dahil olmak üzere Batı’nın dünya düzeninin temel yapı taşlarının her birine alternatifler oluşturmaya devam ediyor. En son yapı taşı, dünyanın en büyük üç petrol ve gaz gücünden (Suudi Arabistan, İran ve BAE) Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan BRICS siyasi ve ekonomik grubuna katılma davetidir. Bu, Rusya’nın Ukrayna’nın Kırım’ını ilhak etmesinin ardından Mart 2014’te süresiz olarak askıya alındığı ABD hakimiyetindeki Sekizli Grup (G8) büyük sanayileşmiş ülkelerine, gelişmekte olan dünyada bir alternatif olarak değerlendirilebilir.
BRICS grubunun önemi
BRICS grubu, 2009 yılında ilk zirvesini yapan beş ülkenin oluşturduğu bir işbirliği platformudur. Grubun amacı, ortak çıkarları savunmak, küresel yönetişime katkıda bulunmak ve ekonomik kalkınmayı teşvik etmektir. BRICS ülkeleri, küresel nüfusun yaklaşık yüzde 40’ını, küresel GSYİH’nin yaklaşık yüzde 25’ini ve küresel ticaretin yaklaşık yüzde 20’sini oluşturmaktadır. BRICS ülkeleri ayrıca kendi kalkınma bankalarını ve döviz rezerv fonlarını kurmuşlardır.
BRICS grubunun genişlemesi, Çin’in küresel etkisini artırma stratejisinin bir parçasıdır. Çin, BRICS ülkeleriyle ticaretini ve yatırımını artırmakta ve onlarla çeşitli alanlarda işbirliği yapmaktadır. Özellikle enerji alanında, Çin BRICS ülkeleriyle petrol ve gaz alım satımını ve ortak projeleri geliştirmektedir. Çin ayrıca BRICS ülkelerine yenilenebilir enerji teknolojileri sağlamakta ve iklim değişikliğiyle mücadelede işbirliği yapmaktadır.
Suudi Arabistan, İran ve BAE’nin BRICS’e katılması
Çin’in Suudi Arabistan, İran ve BAE’yi BRICS grubuna davet etmesi, küresel petrol piyasasında yeni bir düzen kurma çabasının bir göstergesidir. Uluslararası Enerji Ajansı’nın tahminlerine göre, üç yeni üyenin de eklenmesiyle BRICS grubu tüm küresel petrol üretiminin yaklaşık yüzde 41’ini kontrol edecek. Bu da BRICS grubunu, OPEC’in yüzde 34’ü ve G7’nin yüzde 15’ini aşan bir güç haline getirecek. BRICS grubu, petrol fiyatlarını ve arzını etkileme, petrol ticaretinde doların rolünü azaltma ve petrol kaynaklarının güvenliğini sağlama konusunda daha fazla söz sahibi olacak.
Halihazırda İran ve BAE daveti kabul edeceklerini belirtirken, Suudi Arabistan ise teklifi değerlendirdiğini bildirdi. Suudi Arabistan’ın BRICS’e katılması, hem Çin hem de ABD ile ilişkilerini dengeleme ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Suudi Arabistan, ABD’nin en önemli müttefiki olmasına rağmen, son yıllarda ABD’nin Orta Doğu politikasından rahatsızlık duymaktadır. ABD’nin İran ile nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma çabaları, Suudi Arabistan’ın bölgesel güvenliğini tehdit etmektedir. Ayrıca ABD’nin petrol ithalatına olan bağımlılığını azaltması ve iklim değişikliğiyle mücadelede daha sert bir tutum benimsemesi, Suudi Arabistan’ın petrol gelirlerini olumsuz etkilemektedir.
Çin ise Suudi Arabistan’ın en büyük petrol alıcısıdır ve iki ülke arasında stratejik bir ortaklık vardır. Çin, Suudi Arabistan’a yatırım, altyapı, teknoloji ve askeri işbirliği gibi alanlarda destek sağlamaktadır. Çin ayrıca Suudi Arabistan’ın petrolünü yuan cinsinden satın almakta ve böylece doların egemenliğine meydan okumaktadır. Suudi Arabistan’ın BRICS’e katılması, Çin ile ilişkilerini daha da güçlendirecek ve küresel petrol piyasasında yeni bir denge oluşturacaktır.
Şangay İşbirliği Örgütü’nün rolü
Pratik açıdan BRICS, Çin’in G8’e (Rusya’nın Ocak 2017’de kalıcı olarak çekilmesinin ardından yeniden G7) alternatifi olarak değerlendirilebilirken, Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) bütünüyle çok daha büyük bir anlaşmadır. ŞİÖ, 2001 yılında kurulan ve Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın kurucu üyeleri olan bir bölgesel güvenlik ve ekonomik işbirliği örgütüdür. Daha sonra Hindistan ve Pakistan da 2017 yılında tam üye olmuştur. ŞİÖ’nün gözlemci üyeleri arasında Afganistan, Belarus, Moğolistan ve İran bulunmaktadır. Diyalog ortakları ise Ermenistan, Azerbaycan, Kamboçya, Nepal, Sri Lanka ve Türkiye’dir.
ŞİÖ’nün amacı, bölgede barış, istikrar ve refahı sağlamak, terörizm, ayrılıkçılık ve aşırıcılıkla mücadele etmek, enerji güvenliğini artırmak ve çok kutuplu bir dünya düzeni kurmaktır. ŞİÖ ülkeleri arasında siyasi, askeri, ekonomik ve kültürel işbirliği vardır. ŞİÖ ayrıca kendi kalkınma bankası olan Asya Altyapı Yatırım Bankası’nı (AIIB) kurmuştur.
ŞİÖ’nün önemi, özellikle enerji alanında ortaya çıkmaktadır. ŞİÖ ülkeleri dünyanın en büyük petrol ve gaz rezervlerine sahiptir.