Dünyada gıda fiyatları son 2 yılın en düşük seviyesine gerilerken, Türkiye’de ise rekor seviyelere ulaştı. Tüketiciler, temel gıda ürünlerini bile alırken zorlanıyor. Uzmanlar, gıda enflasyonunun nedenlerini ve çözüm yollarını anlatıyor.
Dünyada gıda fiyatları nasıl değişti?
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), dünyada gıda fiyatlarının Ağustos 2023’te son 2 yılın en düşük seviyesini gördüğünü açıkladı. FAO’nun Gıda Fiyat Endeksi, Ağustos’ta bir önceki aya göre %0,8 azalarak 118,9 puan oldu. Endeks, bir yıl öncesine göre ise %11,8 geriledi.
FAO’nun raporuna göre, Ağustos ayında bitkisel yağlar, tahıl ve şeker fiyatları düşerken, et ve süt ürünleri fiyatları arttı. Özellikle ayçiçek yağı fiyatlarındaki düşüş dikkat çekti. FAO, ayçiçek yağı fiyatlarının Rusya ve Ukrayna’daki iyi hasat beklentisi ve küresel stokların artması nedeniyle %8 azaldığını belirtti.
Türkiye’de gıda fiyatları nasıl değişti?
Türkiye’de ise gıda fiyatları düşmek bir yana aynı ayda rekor seviyelere ulaştı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Ağustos 2023’te tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bir önceki aya göre %1,12 artarak %19,25 oldu. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda ise fiyat artışı %2,61 oldu. Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ise bir önceki aya göre %2,45 artarak %45,52’ye yükseldi.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) verilerine göre ise Ağustos ayında gıda enflasyonu çok daha yüksek seviyelerde gerçekleşti. TZOB’un hesaplamasına göre, Ağustos’ta üreticiye göre gıda enflasyonu %72,86 oldu. Tüketiciye göre ise artış çok daha fazla oldu. TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, “TÜİK’in açıkladığı rakamlara göre tüketiciye göre gıda enflasyonu Ağustos ayında yüzde 29,68 oldu. Ancak bizim hesaplamalarımıza göre bu rakam yüzde 170,16 oldu” dedi.
Gıda fiyatlarındaki artışın nedenleri neler?
Gıda fiyatlarındaki artışın birçok nedeni var. Bunlardan bazıları şöyle:
Kur etkisi: Türk Lirası’nın döviz karşısında değer kaybetmesi, ithal girdi maliyetlerini artırıyor. Bu da gıda üretim maliyetlerini ve dolayısıyla fiyatlarını yükseltiyor. Örneğin, ayçiçek yağı fiyatları, dünyada düşerken Türkiye’de arttı. Bunun nedeni, Türkiye’nin ayçiçeği ihtiyacının büyük bir kısmını ithal etmesi ve kur farkının fiyatlara yansıması.
Hammadde sıkıntısı: Türkiye’de tarım sektörü, hammadde sıkıntısı yaşıyor. Özellikle tohum, gübre, ilaç, mazot gibi girdilerin yetersizliği ve pahalılığı, üretimi olumsuz etkiliyor. Bu da arz-talep dengesini bozuyor ve fiyatları artırıyor.
İklim değişikliği: Küresel ısınma ve iklim değişikliği, tarım ürünlerinin verimini ve kalitesini düşürüyor. Kuraklık, sel, don, dolu gibi doğal afetler, ürün kayıplarına yol açıyor. Bu da gıda fiyatlarını yukarı çekiyor.
Aracılık sistemi: Türkiye’de gıda ürünlerinin üreticiden tüketiciye ulaşması için çok sayıda aracı bulunuyor. Bu aracılar, ürünleri el değiştirdikçe fiyatları artırıyor. Bu da tüketicinin alım gücünü azaltıyor.
Tüketim alışkanlıkları: Türkiye’de tüketim alışkanlıkları da gıda fiyatlarını etkiliyor. Örneğin, mevsiminde olmayan meyve ve sebzelerin talebi arttıkça fiyatları da artıyor. Ayrıca işlenmiş ve paketli gıdaların tüketimi de maliyetleri yükseltiyor.
Gıda fiyatlarındaki artış nasıl önlenir?
Gıda fiyatlarındaki artışın önlenmesi için uzmanlar şu önerilerde bulunuyor:
Tarım politikalarının gözden geçirilmesi: Türkiye’de tarım sektörünün desteklenmesi ve teşvik edilmesi gerekiyor. Üreticiye uygun kredi imkanları sağlanmalı, girdi maliyetleri düşürülmeli, arazi tahsisleri kolaylaştırılmalı, tarım sigortası yaygınlaştırılmalı ve tarım araştırma-geliştirme faaliyetleri artırılmalı.
Kur politikasının iyileştirilmesi: Türk Lirası’nın döviz karşısında değer kaybetmesinin önüne geçilmeli. Bunun için ekonomik istikrar sağlanmalı, enflasyonla mücadele edilmeli, cari açık azaltılmalı ve yatırım ortamı iyileştirilmeli.
İklim değişikliğiyle mücadele edilmesi: Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için çevre dostu politikalar uygulanmalı. Enerji verimliliği artırılmalı, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelinmeli, sera gazı emisyonları azaltılmalı ve doğal kaynakların korunmasına özen gösterilmeli.
Aracılık sisteminin düzenlenmesi: Türkiye’de gıda ürünlerinin üreticiden tüketiciye ulaşması için çok sayıda aracı bulunuyor. Bu aracılar, ürünleri el değiştirdikçe fiyatları artırıyor. Bu da tüketicinin alım gücünü azaltıyor. Bu sorunu çözmek için aracılık sistemi şeffaflaştırılmalı, denetimler artırılmalı, üretici ve tüketici birlikleri güçlendirilmeli ve doğrudan satış kanalları geliştirilmeli.
Tüketim alışkanlıklarının değiştirilmesi: Türkiye’de tüketim alışkanlıkları da gıda fiyatlarını etkiliyor. Örneğin, mevsiminde olmayan meyve ve sebzelerin talebi arttıkça fiyatları da artıyor. Ayrıca işlenmiş ve paketli gıdaların tüketimi de maliyetleri yükseltiyor. Bu alışkanlıkları değiştirmek için tüketiciler bilinçlendirilmeli, sağlıklı ve yerli gıdaların tüketimi teşvik edilmeli ve israfın önüne geçilmeli.
Sonuç
Dünyada gıda fiyatları son 2 yılın en düşük seviyesindeyken, Türkiye’de ise rekor seviyelere ulaştı. Tüketiciler, temel gıda ürünlerini bile alırken zorlanıyor. Uzmanlar, gıda enflasyonunun nedenlerini ve çözüm yollarını anlattı. Türkiye’nin gıda fiyatlarındaki artışı durdurması için tarım politikalarını gözden geçirmesi, kur politikasını iyileştirmesi, iklim değişikliğiyle mücadele etmesi, aracılık sistemini düzenlemesi ve tüketim alışkanlıklarını değiştirmesi gerekiyor.