ABD Merkez Bankası (Fed), 2021 yılında başladığı parasal sıkılaştırma politikasını 2023 yılına kadar sürdürdü. Fed, gösterge faiz oranını 0,25% seviyesinden 5,25% seviyesine kadar artırdı. Bu, getiri eğrisinin tersine dönmesine yol açtı. Yani, kısa vadeli faiz oranları uzun vadeli faiz oranlarından daha yüksek hale geldi. Normalde, daha yüksek faiz oranları hem hanehalkı hem de işletmelerin faize duyarlı harcamalarını bastırarak ekonomik büyümeyi yavaşlatır ve çoğu zaman resesyona yol açar. Ancak bu döngüde, ABD ekonomisi Fed’in sıkılaştırmasına şaşırtıcı derecede dirençli gözüküyor. Peki bunun nedeni ne?
Hanehalkının mali durumu sağlam
Fed’in sıkılaştırması hanehalkının borçlanma maliyetlerini artırmasına rağmen, hanehalkının mali durumu oldukça sağlam. Bunun birkaç nedeni var:
Hanehalkının borç stoku düşük: 2008-09 küresel mali krizi öncesinde gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yaklaşık %100’üne ulaşan hanehalkının borç stoku, 2023 yılı itibarıyla GSYİH’nin %75’ine geriledi. Bu, hanehalkının borç yükünün azaldığı anlamına geliyor.
Hanehalkının kredi kalitesi yüksek: Krizden bu yana bankalar, kredi geçmişi kötü olan hanelere kredi verme konusunda daha temkinli davrandılar. Buna göre, kredi kartları ve ipotek kredileri gibi tüketici kredilerinin geri ödenmemesi oranları tarihsel olarak düşük seviyelerde seyrediyor. Bu da hanehalkının borç ödeme kabiliyetinin arttığı anlamına geliyor.
Hanehalkının ipotek kredileri sabit: Uzun bir süre düşük faiz oranlarından sonra çoğu ipotek kredisigünümüzde ayarlanabilir olmaktan ziyade sabittir. Bu nedenle, daha yüksek ipotek faiz oranları çoğu ev sahibinin borçlanma maliyetlerini hemen etkilemez. Bu da hanehalkının borç ödeme maliyetlerinin artsa da tarihsel olarak düşük kalmasını sağlar. Bu da tüketici harcamalarının artmaya devam etmesine olanak tanır.
İşletmelerin bilançosu güçlü
Fed’in sıkılaştırması işletmelerin borçlanma maliyetlerini artırmasına rağmen, işletmelerin bilançosu da oldukça güçlü. Bunun birkaç nedeni var:
İşletmelerin nakit rezervi yüksek: ABD’deki şirketler, son yıllarda yüksek karlılık ve düşük vergi oranları sayesinde büyük miktarda nakit biriktirdiler. Bu da işletmelerin borç ödeme kabiliyetini ve finansal esnekliğini artırıyor.
İşletmelerin borç yapısı uygun: Son yıllarda birçok şirket, ticari senet ve banka kredileri yoluyla kısa vadeli finansmandan, sabit faizli uzun vadeli borç ihracına geçti. Bu da işletmelerin borçlanma maliyetlerinin kısa vadede faiz oranlarındaki değişimlere daha az duyarlı olmasını sağlıyor.
İşletmelerin nakit akışı iyileşiyor: Birçok şirket, yüksek getirili kısa vadeli araçlara nakit yatırıyor ve böylece nakit akışlarını iyileştiriyor. Bu da işletmelerin borç ödeme maliyetlerini karşılamalarına yardımcı oluyor.
Ekonomik aktivite sağlıklı
Fed’in sıkılaştırması ekonomik aktiviteyi yavaşlatmasına rağmen, ekonomik aktivite de nispeten sağlıklı. Bunun birkaç nedeni var:
İş yatırımları dirençli: Geçmiş parasal sıkılaştırma dönemlerinden farklı olarak iş yatırımları nispeten sağlıklı kaldı. Bu, işletmelerin verimliliklerini artırmak ve rekabet gücünü korumak için teknolojiye ve inovasyona yatırım yapmaya devam ettikleri anlamına geliyor.
Kurumsal karlar güçlü: ABD’deki şirketler, son yıllarda hem iç hem de dış pazarlarda güçlü talep ve yüksek marjlar sayesinde yüksek karlar elde ettiler. Bu da istihdamın devam eden büyümesini kısmen açıklıyor.
Risk spreadleri düşük: Reel sektörün güçlü bilançolarının devam etmesi, nispeten düşük seviyedeki risk spreadlerini açıklayabilir. Yani, şirketlerin borçlanma maliyetleri hazine bonolarına göre çok fazla artmadı. Bu da finansal piyasaların Fed’in sıkılaştırmasına uyum sağladığı anlamına geliyor.
Sonuç
Fed’in sıkılaştırması ABD ekonomisine zarar vermesine rağmen, ABD ekonomisi Fed’in sıkılaştırmasına şaşırtıcı derecede dirençli gözüküyor. Bunun nedeni, hanehalkının ve işletmelerin mali durumlarının sağlam olması ve ekonomik aktivitenin sağlıklı kalmasıdır. Ancak zamanla Fed’in sıkılaştırması hem hanehalkı hem de ticari borçlanmayı kademeli olarak bastırabilir ve borç servisi maliyetlerini kötüleştirebilir. Dolayısıyla para politikasının normalden daha uzun bir gecikmeyle çalışabilmesi mümkündür. Bu durum, ABD ekonomisinin 2024’te daha fazla aşağı yönlü riskle karşı karşıya kalabileceği ihtimalini akla getiriyor. Bu durumda, enflasyonun daha da düşeceği varsayılırsa, Fed muhtemelen faiz oranlarını düşürmeyi seçecektir.