Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) için uzun süredir beklenen düzenleme geçtiğimiz günlerde hayata geçti. Ancak bu düzenleme sadece normal şartlarda emekliliği öngören bir düzenleme oldu ve kısmi emeklilik bekleyenler yine hayal kırıklığına uğradı. Peki kısmi emeklilik nedir, kimler yararlanabilir, şartlar nelerdir? EYT düzenlemesinden yararlanamayanlar için kısmi emeklilik formülü gündemde mi? Sosyal Güvenlik baş uzmanı İsa Karakaş, TGRT Haber’de Gözde Atasoy’un sorularını yanıtladı.
Kısmi Emeklilik Nedir?
Karakaş, kısmi emekliliğin bir sosyal güvenlik sistemi olduğunu ve yaş haddinden emeklilik olarak da bilindiğini söyledi. Kısmi emeklilikte, belirli bir yaşa gelmiş ancak primi yeterli olmayanların emekli olmalarına olanak veren bir düzenleme olduğunu belirtti. Karakaş, “Kısmi emeklilikte, kişilerin normal şartlarla emekli olmalarının yanında bir de kısmi emeklilikle emekli olmaları söz konusu” dedi.
Kimler Faydalanabilir?
Karakaş, kısmi emeklilikten faydalanabilecek kişilerin sigortalılık türlerine göre değiştiğini ifade etti. Karakaş, şöyle devam etti:
SSK’lılar: İş kanuna tabi olan yani işçilerin emekli olduğu kategori olan SSK’lılar, EYT Yasası’ndan önce 3600 gün prim ve 50 yaş (kadınlar) veya 55 yaş (erkekler) şartlarıyla emekli olabiliyorlardı. Ancak EYT Yasası ile birlikte bu yaşlar 58’e (kadınlar) ve 60’a (erkekler) çıkarıldı. Bu durumda EYT Yasası’ndan sonra işe giren SSK’lılar, normal şartlarla 7000 gün prim ve 58 yaş (kadınlar) veya 60 yaş (erkekler) şartlarıyla emekli olabiliyorlar. Ancak EYT Yasası’ndan önce işe giren SSK’lılar, kısmi emeklilikten yararlanarak 3600 gün prim ve 50 yaş (kadınlar) veya 55 yaş (erkekler) şartlarıyla da emekli olabilirler.
Bağ-Kur’lular: Esnaf ve sanatkarların emekli olduğu kategori olan Bağ-Kur’lular, hem EYT Yasası’ndan önce hem de sonra 5400 gün prim şartına sahipler. Ancak EYT Yasası ile birlikte bu yaşlar 56’ya (kadınlar) ve 58’e (erkekler) çıkarıldı. Bu durumda EYT Yasası’ndan sonra işe giren Bağ-Kur’lular, normal şartlarla 5400 gün prim ve 56 yaş (kadınlar) veya 58 yaş (erkekler) şartlarıyla emekli olabiliyorlar. Ancak EYT Yasası’ndan önce işe giren Bağ-Kur’lular, kısmi emeklilikten yararlanarak 5400 gün prim ve 50 yaş (kadınlar) veya 55 yaş (erkekler) şartlarıyla da emekli olabilirler.
Memurlar: Kamu görevlilerinin emekli olduğu kategori olan memurlar, hem EYT Yasası’ndan önce hem de sonra 15 yıl hizmet ve 61 yaş şartına sahipler. Bu durumda EYT Yasası ile birlikte memurlar için kısmi emeklilikte çok fazla bir değişiklik olmadı. Ancak memurlar da kısmi emeklilikten yararlanarak 15 yıl hizmet ve 61 yaş şartlarıyla emekli olabilirler.
Şartlar Nelerdir?
Karakaş, kısmi emeklilikten yararlanmak için bazı şartların yerine getirilmesi gerektiğini söyledi. Karakaş, bu şartları şöyle sıraladı:
Kısmi emeklilikten yararlanmak isteyenlerin, normal şartlarda emekli olabilecekleri tarihten en az 3 yıl önce başvuruda bulunmaları gerekiyor.
Kısmi emeklilikten yararlananlar, normal şartlarda emekli olabilecekleri tarihe kadar çalışmaya devam edebilirler. Ancak bu süre içinde prim ödemelerine ara veremezler.
Kısmi emeklilikten yararlananlar, normal şartlarda emekli olabilecekleri tarihe kadar tam zamanlı çalışmak zorunda değillerdir. İşverenleriyle anlaşarak kısmi zamanlı çalışabilirler. Bu durumda primleri de kısmi zamanlı çalıştıkları oranda ödenir.
Kısmi emeklilikten yararlananlar, normal şartlarda emekli olabilecekleri tarihe kadar aldıkları maaşın yüzde 50’sini alabilirler. Ancak bu maaş, asgari ücretin altında olamaz.
Kısmi emeklilikten yararlananlar, normal şartlarda emekli olabilecekleri tarihte tam emekli maaşı alabilirler. Ancak bu maaş, kısmi emeklilik süresince ödenen prim miktarına göre hesaplanır.
EYT’lilere Kısmi Emeklilik Formülü Gündemde Mi?
Karakaş, EYT’liler için kısmi emeklilik formülünün gündemde olup olmadığına ilişkin bir soruya ise “Maalesef bununla ilgili herhangi bir düzenleme yok” yanıtını verdi. Karakaş, ancak EYT’lilerin çok da çaresiz durumda olmadıklarını ve sigortalı işe giriş tarihlerine göre kısmi emeklilik hakkından faydalanabileceklerini söyledi.
Karakaş, "Mesela giriş tarihiniz 8 Eylül 1999’dan önce ise ve kadın iseniz 3600 gün priminiz varsa, 50 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz. Erkek iseniz de aynı şekilde 55 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz. Giriş tarihiniz 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında ise ve kadın iseniz 4500 gün priminiz varsa, 52 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz. Erkek iseniz de aynı şekilde 57 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz.
Giriş tarihiniz 1 Mayıs 2008’den sonra ise ve kadın iseniz 5400 gün priminiz varsa, 54 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz. Erkek iseniz de aynı şekilde 59 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz. Giriş tarihiniz 1 Ocak 2019’dan sonra ise ve kadın iseniz 7000 gün priminiz varsa, 58 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz. Erkek iseniz de aynı şekilde 60 yaşında kısmi emekli olabilirsiniz." dedi.
Karakaş, kısmi emeklilikten yararlanmak isteyen EYT’lilerin, sigortalı işe giriş tarihlerini ve prim gün sayılarını Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) internet sitesinden veya Alo 170 hattından öğrenebileceklerini söyledi. Karakaş, ayrıca kısmi emeklilik başvurusu yapmak isteyenlerin, SGK il müdürlükleri veya sosyal güvenlik merkezlerine başvurmaları gerektiğini belirtti.
Karakaş, kısmi emeklilikten yararlanmanın avantajları ve dezavantajları olduğunu da vurguladı. Karakaş, “Kısmi emeklilikten yararlanmanın avantajı, daha erken emekli olabilmektir. Böylece kişiler, hem çalışmaya hem de maaş almaya devam edebilirler. Ayrıca kısmi zamanlı çalışma imkanı da sağlar. Kısmi emeklilikten yararlanmanın dezavantajı ise, maaşın yüzde 50’sini almak ve normal şartlarda emekli olabilecekleri tarihe kadar prim ödemeye devam etmek zorunda olmaktır. Ayrıca kısmi emeklilik süresince ödenen prim miktarına göre tam emekli maaşı hesaplanır. Bu da tam emekli maaşının düşük olmasına neden olabilir.” dedi.
Karakaş, son olarak EYT’lilere kısmi emeklilik formülünün gündeme gelmesi için ne yapılması gerektiğine ilişkin bir soruya ise “EYT’lilerin bu konuda haklı talepleri var. Ancak bu konunun gündeme gelmesi için siyasi iradenin kararı gerekiyor. EYT’lilerin bu konuda seslerini duyurmak için demokratik haklarını kullanmalarını tavsiye ederim.” yanıtını verdi.