Türkiye'nin dış ödemelerin en büyük tutar olan enerji kalemi için yeni bir süreç başlayabilir. Uzmanlar, Türkiye'nin bu konuda acilen bir adım atması gerektiği konusunda uyarıda bulundu.
Son dönemlerde küresel ekonomi piyasalarında özellikle enerji kalemiyle ilgili önemli değişimler yaşanıyor. Türkiye'nin de dahil olduğu Avrupa bloku doğalgaz alımlarını büyük oranda Rusya ile yapıyor. Enerji uzmanları, Avrupa'daki ülkelerin kendilerini bağlayan uzun süreli sözleşmelerin spot piyasaya endeksli hale geldiğine işaret ederek, "Türkiye'nin de bu konuda acilen adım atması gerekir. Aksi taktirde spot doğalgaz indirimlerinden faydalanamayacağız ve en erken 2021 yılına kadar spot piyasalarda doğalgaz fiyatları düşse bile yüksek fatura ödemeye devam edeceğiz" uyarısında bulundu. Türkiye'nin uzun vadeli sözleşmeleri arasında 2026 yılında sona erecek anlaşma dahi var.
Enerji uzmanlarına göre 1990'lı yıllarda atılan ve halen yürürlükte olan sözleşmeler ülkemizin indirim alması konusundaki en büyük engel. 90'larda atılan imzaların bugünkü yansımalarını hem de Avrupa'nın bu konuda attığı adımları ve muhtemel yol haritasını Enerji Ekonomisi Derneği Başkanı Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu anlattı.
Rusya kilit noktada
Rusya'nın gerek Avrupa ülkelerine gerek Türkiye'ye doğalgaz satışı için kilit konumda olduğunu anlatan Kumbaroğlu, Rusların bu alandaki en büyük şirketi olan Gazprom'un satışlarının petrol fiyatlarına endeksli olduğunu hatırlattı.
Kimi ülkelerle 25 yılı bulan uzun vadeli sözleşmeler yapıldığını anlatan Kumbaroğlu, "Şirketin sitesinde 4 trilyon metreküpü aşkın gaz miktarı için bu şekilde sözleşmeleri bulunduğu bilgisi mevcut. Bu gazın maddi karşılığı geçen seneki ortalama fiyatlarla KDV hariç 836 milyar Avro." ifadesini kullandı.
Avrupa Sözleşmeleri revize etti
Avrupa ülkelerinin daha önce imzaladıkları uzun süreli sözleşmeleri revize ettiği bilgisini paylaşan Kumbaroğlu, şöyle devam etti:
"Bu sözleşmelerin revize edildiği, Avrupa için uzun vadeli petrol fiyatlarına endeksli sözleşme kalmadığı konusu artık herkesin bildiği bir 'sır'.
Avrupa’ya yönelik uzun süreli sözleşmelerin hepsinin spot doğalgaz fiyatlarına endekslendiği güvenilir bir Rus uzman tarafından Uluslararası Enerji Ekonomisi Derneği (IAEE) Avrupa Konferansı'nda açıklandı.
Türkiye acilen bu sözleşmelerden kurtulmalı
Açıklama doğru ise bu coğrafyada Gazprom ile petrol fiyatlarına endeksli uzun vadeli sözleşmesi olan sadece Türkiye kalmış demektir.
Bu durumda Türkiye'nin geçmiş dönem petrol fiyatlarına endeksli sözleşmesi, Avrupa'daki diğer müşterilere göre dezavantaja neden oluyor. Sadece buna neden olmakla da kalmıyor, spot piyasadaki fiyat düşüşler Avrupa'daki diğer müşterilere yansırken Türkiye'ye yansımıyor.
Türkiye'nin de piyasa gerçeklerini yansıtmayan antika sözleşmelerden tıpkı diğer Avrupa ülkelerinin yaptığı gibi bir an önce kurtulması gerekiyor."
Türkiye'nin uzun süreli doğalgaz anlaşmaları
Türkiye, doğalgaz alımı konusunda Rusya, İran ve Azerbaycan ile 1990'lı yıllarda çeşitli sözleşmeler imzaladı.
Kimi zaman uzun süresi, kimi zaman alım garantisi, kimi zaman da yüksek fiyat nedeniyle eleştirilen bu anlaşmalar halen yürürlükte.
Türkiye'nin bu noktada Rusya ile imzaladığı iki uzun vadeli sözleşme var.
Bunlardan ilki; 1997 yılında Mavi Akım üzerinden imzalanan ve yıllık 16 milyar metreküp doğalgaz alımı için imzalanan anlaşma. Bu anlaşma o dönem 28 yıllığına yapıldı ve 2025 yılında sona eriyor.
Rusya ile yapılan diğer anlaşma ise 1998 yılında 'Batı Hattı' üzerinden yıllık 4 milyar metreküp doğalgaz alımı için imzalandı. O dönemde sözleşme 23 yıllık yapıldı. Sona eriş tarihi 2021.
Türkiye'nin Rusya dışında İran ve Azerbaycan ile uzun süreli sözleşmeleri var. 1996 yılında İran’dan yıllık 9.6 milyar metreküp doğalgaz alımı için 30 yıllık sözleşme imzalandı, 2026 yılında sona eriyor
2001 yılında ise Azerbaycan’dan yıllık 6.6 milyar metreküp doğalgaz alımı için 20 yıllık sözleşme imzalandı. Bu anlaşma da 2021 yılında sona eriyor. (Yenisafak)