Türkiye ekonomisi, son yıllarda yaşadığı krizlerin etkisiyle zorlu bir süreçten geçiyor. Enflasyon, işsizlik, cari açık, döviz kuru gibi göstergelerdeki kötüleşme vatandaşın cebini yakıyor. Hükümet ise ekonomiyi canlandırmak için çeşitli adımlar atıyor. Bunlardan biri de orta vadeli program (OVP) adı verilen üç yıllık bir ekonomik plan.
OVP, 2023-2026 yıllarını kapsayan bir dönem için hükümetin ekonomik hedeflerini, politikalarını ve tedbirlerini ortaya koyuyor. OVP’ye göre, hükümet enflasyonu tek haneli rakamlara düşürmek, büyümeyi artırmak, cari açığı azaltmak ve istihdamı yükseltmek gibi amaçlar peşinde.
Ancak OVP’nin en dikkat çeken noktası vergilerle ilgili. OVP’ye göre, hükümet 2023 yılında 1 trilyon 300 milyar lira olan vergi gelirlerini 2026 yılında 3 trilyon 900 milyar liraya çıkarmayı hedefliyor. Bu da vergi gelirlerinin üç yıl içinde neredeyse üç kat artacağı anlamına geliyor.
Vergiler Neden Artacak?
Hükümetin vergi gelirlerini artırmasının arkasında iki temel neden var. Birincisi, bütçe açığını kapatmak. OVP’ye göre, bütçe açığı 2023 yılında 245 milyar lira olacak ve 2026 yılında 275 milyar liraya yükselecek. Bütçe açığını finanse etmek için hükümet borçlanmak zorunda kalacak. Ancak borçlanmanın da bir sınırı var. Bu nedenle hükümet bütçe gelirlerini artırarak bütçe açığını azaltmayı amaçlıyor.
İkinci neden ise kamu harcamalarını finanse etmek. OVP’ye göre, kamu harcamaları 2023 yılında 1 trilyon 800 milyar lira olacak ve 2026 yılında 2 trilyon 600 milyar liraya çıkacak. Kamu harcamalarının büyük bir kısmını ise personel giderleri, sosyal güvenlik primleri, faiz ödemeleri ve yatırım harcamaları oluşturuyor. Bu harcamaların karşılanması için de hükümet vergi gelirlerine ihtiyaç duyuyor.
Vergiler Nasıl Artacak?
Hükümetin vergi gelirlerini artırmasının ise çeşitli yolları var. Bunlardan biri vergi oranlarını artırmak. OVP’de bu konuda net bir bilgi verilmese de, Deva Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, gıda, eğitim, sağlık gibi temel ihtiyaçlarda KDV’nin %10’dan %20’ye çıkarılacağını iddia etti. Babacan, bu iddiasını kulis bilgilerine dayandırdığını ve bunun çok vahim bir hata olacağını söyledi.
Bir diğer yol ise vergi tabanını genişletmek. Bu da daha fazla kişi ve kurumun vergi ödemesini sağlamak anlamına geliyor. OVP’de bu konuda da net bir bilgi verilmese de, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, doğrudan vergilerin payının arttırılması gerektiğini söyledi. Doğrudan vergiler, gelir vergisi, kurumlar vergisi, motorlu taşıtlar vergisi gibi vergileri kapsıyor.
Bir başka yol ise vergi denetimini artırmak. Bu da vergi kaçakçılığı ve kayıt dışılıkla mücadele etmek anlamına geliyor. OVP’de bu konuda da net bir bilgi verilmese de, Gelir İdaresi Başkanı Bekir Bayrakdar, vergi denetimlerinin daha etkin ve verimli yapılacağını belirtti. Bayrakdar, vergi denetimlerinin sayısının ve kalitesinin artırılacağını ifade etti.
Vergilerin Etkisi Ne Olacak?
Hükümetin vergi gelirlerini artırmasının ise hem ekonomik hem de sosyal etkileri olacak. Ekonomik açıdan bakıldığında, vergi artışlarının enflasyonu yükselteceği söylenebilir. Çünkü vergi artışları maliyetleri artırarak fiyatlara yansıyacak. Ayrıca vergi artışları tüketimi ve yatırımı azaltarak büyümeyi yavaşlatacak. Bunun yanında vergi artışları gelir dağılımını bozarak yoksulluğu artırabilecek.
Sosyal açıdan bakıldığında ise, vergi artışlarının adaletsizliğe yol açacağı söylenebilir. Çünkü vergi artışları en çok dar gelirli vatandaşları etkileyecek. Özellikle gıda, eğitim, sağlık gibi temel ihtiyaçlarda KDV’nin artması vatandaşın alım gücünü düşürecek. Ayrıca vergi artışları hükümetin harcadığı alanlara göre de adaletsizlik yaratabilecek. Örneğin hükümetin yatırım harcamalarının büyük bir kısmını otoyol, köprü, havalimanı gibi projelere ayırması, bu projelerden faydalanmayan vatandaşların mağdur olmasına neden olabilecek.
Sonuç
OVP, Türkiye ekonomisinin önümüzdeki üç yıl içinde nasıl şekilleneceğine dair önemli ipuçları veriyor. OVP’ye göre, hükümet ekonomiyi canlandırmak için çeşitli politikalar uygulayacak. Ancak bu politikaların en önemli ayağı vergiler olacak. Hükümet vergi gelirlerini üç kat artırarak bütçe açığını kapatmak ve kamu harcamalarını finanse etmek istiyor. Ancak bu vergi artışlarının ekonomik ve sosyal etkilerini de hesaba katmak gerekiyor. Vergi artışları enflasyonu yükseltebilir, büyümeyi yavaşlatabilir, gelir dağılımını bozabilir ve adaletsizliğe yol açabilir. Bu nedenle hükümetin vergi politikalarını dikkatli bir şekilde belirlemesi ve uygulaması gerekiyor.