Türkiye’de vergi adaleti konusu son günlerde gündemdeki yerini koruyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, vergi sisteminde yapılacak reformlarla ilgili açıklamalarda bulundu. Yılmaz, gelir düzeyine göre arttıkça daha fazla vergi ödenmesinin daha adaletli olduğunu söyledi. Ayrıca, Motorlu Taşıtlar Vergisi’nin (MTV) ikinci taksitinin iptal edildiğini ve yıl sonuna kadar vergide adaleti tesis etmek için çalışma yürütüldüğünü belirtti.
Türkiye’de Dolaylı Vergilerin Ağırlığı
Vergi sisteminde milleti en çok zorlayan faktör doğrudan değil dolaylı vergilerdir. Dolaylı vergiler, mal ve hizmet alımında ödenen vergilerdir. Örneğin, Katma Değer Vergisi (KDV), Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Özel İletişim Vergisi (ÖİV) dolaylı vergilere örnek verilebilir. Dolaylı vergilerde herkesten aynı üründe aynı vergi alınması, gelir adaletsizliğini arttırır. Çünkü düşük gelirli vatandaşlar, gelirlerinin daha büyük bir kısmını dolaylı vergilere ödemek zorunda kalır.
Türkiye, dolaylı vergilerde dünyada ilk sırada yer alıyor. 2020 yılında Türkiye’nin toplam vergi gelirlerinin %67’si dolaylı vergilerden oluştu. Bu oran Avrupa Birliği’nde %33, OECD ülkelerinde ise %32’dir. Dolaylı vergilerin toplam vergilere oranının yüksek olması, Türkiye’nin vergi sisteminin adil olmadığını gösteriyor.
Türkiye’de Otomobil Vergisinin Durumu
Türkiye’de otomobil sahipleri, hem alım hem de kullanım aşamasında yüksek vergiler ödüyor. Otomobil alımında KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergiler uygulanıyor. Ayrıca, otomobil kullanımında da MTV gibi doğrudan bir vergi alınıyor. MTV, otomobilin değeri ve yaşı ile orantılı olarak belirleniyor. Bu nedenle, yeni ve pahalı bir otomobil alan vatandaşlar, daha fazla MTV ödemek zorunda kalıyor.
Türkiye, otomobil vergisinde de dünyada ilk beş ülkeye giriyor. Avrupa ortalamasının %50 oranında üstündeyiz. Avrupa’da otomobil için ortalama %20 vergi alınırken, Türkiye’de bu oran %30’un üzerindedir. ABD ve Çin gibi ülkelerde ise otomobil vergisi daha düşüktür.
Vergide Adalet Nasıl Sağlanabilir?
Vergide adalet sağlamak için yapılması gerekenlerden biri, dolaylı vergilerin azaltılması ve doğrudan vergilerin arttırılmasıdır. Doğrudan vergiler, gelir ve servet üzerinden alınan vergilerdir. Örneğin, Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve Emlak Vergisi doğrudan vergilere örnek verilebilir. Doğrudan vergilerde gelir düzeyine göre arttıkça daha fazla vergi ödenmesi sağlanabilir. Böylece, yüksek gelirli vatandaşlar daha fazla katkıda bulunurken, düşük gelirli vatandaşlar daha az yük altında kalabilir.
Vergide adalet sağlamak için diğer bir husus da, vergi istisna ve muafiyetlerinin gözden geçirilmesidir. Vergi istisna ve muafiyetleri, bazı kişi, kurum veya faaliyetlere vergi avantajı sağlayan düzenlemelerdir. Örneğin, yatırım teşvikleri, ihracat destekleri, tarım ve hayvancılık destekleri, sosyal güvenlik prim teşvikleri gibi vergi istisna ve muafiyetleri vardır. Vergi istisna ve muafiyetleri, ekonomik ve sosyal amaçlarla uygulanabilir. Ancak, bu düzenlemelerin etkinliği, şeffaflığı ve denetimi önemlidir. Aksi takdirde, vergi istisna ve muafiyetleri vergi adaletsizliğine yol açabilir.
Vergide adalet sağlamak için son olarak, vergi denetimi ve yaptırımlarının güçlendirilmesidir. Vergi denetimi, vergi mükelleflerinin beyan ettikleri gelir ve giderlerin doğruluğunu kontrol etmek için yapılan işlemdir. Vergi denetimi, vergi kaçakçılığı ve kayıt dışılıkla mücadele etmek için önemli bir araçtır. Vergi kaçakçılığı ve kayıt dışılık, hem devletin hem de dürüst vergi mükelleflerinin zararına olan eylemlerdir. Bu nedenle, vergi denetiminin sıklaştırılması ve vergi kaçakçılığına karşı caydırıcı yaptırımların uygulanması gerekmektedir.